Τέξας

(Texas). Ομόσπονδη Πολιτεία των νότιων HΠA, η πλέον εκτεταμένη της Ένωσης μετά την Αλάσκα. Βρέχεται από τον Κόλπο του Μεξικού στα ΝΑ και συνορεύει με το Μεξικό στα ΝΔ και τις ομόσπονδες Πολιτείες Λουιζιάνα και Αρκάνσας στα Α, Οκλαχόμα στα Β, Νέο Μεξικό στα ΒΔ. Έχει έκταση 692.402 τ. χλμ. και πληθυσμό 16.986.510 κάτ. Πρωτεύουσα είναι το Όστιν (465.622 κάτ.) επί του ποταμού Κολοράντο, στα κράσπεδα ανάμεσα στο οροπέδιο Έντουαρντς και στην παράκτια πεδιάδα. Η τελευταία αυτή είναι ένα τμήμα της εκτεταμένης πεδινής ή κυματοειδούς λωρίδας που περιβάλλει το βόρειο τμήμα του Κόλπου του Μεξικού (Coastal Plain) και βρέχεται από τη θάλασσα με μια χαμηλή και αμμώδη ακτή, στο πλευρό της οποίας εκτείνονται μακρότατες παράκτιες οροσειρές, που ορίζουν μια σειρά από λιμνοθάλασσες, μεταξύ των οποίων η Λαγκούνα Μάντρε, και από μυχούς (κόλποι Γκάλβεστον, Ματαγκόρδα, Σαν Αντόνιο, Κοπάνο, Κόρπους Κρίστι και Μπάφιν). Από την πεδινή αυτή λωρίδα περνάμε με μεγάλες αναβαθμίδες στα χλοερά υψίπεδα των Εσωτερικών Βαθύπεδων (Interior Lowlands), ύψους από 300 έως 800 μ., και στις Υψηλές Πεδιάδες (High Plains), που καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος του βόρειου και κεντρικού τμήματος της Πολιτείας. Οι Υψηλές Πεδιάδες, που αποτελούν το νοτιότερο τμήμα των Μεγάλων Πεδιάδων (Great Plains), δηλαδή εκείνης της λωρίδας των ποωδών και συχνά ημιερημικών υψίπεδων ανάμεσα στα Βραχώδη Όρη και στις κεντρικές πεδιάδες, σχηματίζονται από δύο ξεχωριστές ομάδες: τη Λιάνο Eστακάδο ή πεδιάδα Στέικντ και το ασβεστολιθικό οροπέδιο Έντουαρντς, που δεσπόζει της παράκτιας πεδιάδας με το αντέρεισμα Μπαλκόνες. Το δυτικό τμήμα χαρακτηρίζεται από το οροπέδιο Στόκτον, που αποτελεί συνέχεια του oροπεδίου Έντουαρντς και που διασχίζεται από διάφορες ορεινές αλυσίδες, μεταξύ των οποίων τα Όρη Σαντιάγκο και Γκουανταλούπε. Η εντατική διάβρωση των ποταμών χάραξε βαθιά τα υψίπεδα διαμελίζοντάς τα σε καθαρά ξεχωριστά τμήματα, που συχνά παίρνουν την όψη oρεινών αλυσίδων και λοφωδών ράχεων. Κυριότερος ποταμός του Τ. είναι ο Ρίο Γκράντε (που στο Μεξικό ονομάζεται Ρίο Μπράβο ή Ρίo Μπράβο ντελ Νόρτε), ο οποίος αποτελεί ολόκληρη τη μεθόριο με το Μεξικό. Άλλοι μεγάλοι ποταμοί, που εκβάλλουν και αυτοί στον Κόλπο του Μεξικού, είναι ο Κανάντιαν Ρίβερ, παραπόταμος του ποταμού Αρκάνσας, ο Ρεντ Ρίβερ (2.080 χλμ.), που συμβάλλει κατά ένα μέρος στον Μισισιπή και κατά ένα μέρος εκβάλλει απευθείας στον Κόλπο του Μεξικού. Απευθείας στη θάλασσα εκβάλλουν και οι Σαμπίνε, Τρίνιτι, Μπράζος, Κολοράντο, Γκουανταλούπε, Σαν Αντόνιο και Νουέσες. Πολυάριθμες είναι οι λίμνες, αλλά όλες σχεδόν δημιουργήθηκαν από τεχνητά φράγματα. Το κλίμα είναι υποτροπικού τύπου, θερμό και υγρό στις παράκτιες λωρίδες και στο ανατολικό τμήμα της Πολιτείας, ηπειρωτικό ξηρό και με υπερβολικές ετήσιες θερμικές διακυμάνσεις στα υψίπεδα του εσωτερικού. Η μεγάλη έκταση του εδάφους και η ποικιλία των κλιμάτων του επιτρέπουν αρκετά ποικίλη και εκτεταμένη γεωργική παραγωγή, παρότι μόνο το 17% της επιφάνειας καλλιεργείται. Παράγονται μεγάλες ποσότητες δημητριακών, πατάτες, αραχίδες, βαμβάκι, κηπευτικά, φρούτα και κτηνοτροφές, που τροφοδοτούν σημαντική κτηνοτροφία βοοειδών, προβατοειδών και χοίρων, με άφθονη παραγωγή κρέατος και μαλλιών (το Τ. παράγει περίπου το 90% του μοχέρ της Ένωσης). Αν και σε μερικά γεωργικά και ζωοτεχνικά προϊόντα το Τ. είναι η πρώτη από τις ομόσπονδες Πολιτείες, η οικονομία του βασίζεται κυρίως στην εκμετάλλευση του υπεδάφους, που είναι πλούσιο σε πετρέλαιο (40%, της παραγωγής όλων των Πολιτειών της Ένωσης και με αποθέματα, που ισοδυναμούν με το μισό των συνολικών ΗΠΑ) και σε φυσικό αέριο, και στη βιομηχανία (πετροχημικών προϊόντων, μεταλλομηχανουργίας, ειδών διατροφής, χημικών προϊόντων, υφαντουργίας, χαρτοποιίας και τσιμεντοποιίας). Κυριότερα λιμάνια είναι η Μπόουμεντ, το Πορτ Άρθουρ, η Γκάλβεστον, το Χιούστον, η Κόρπους Κρίστι (257.453 κάτ.), που συνδέονται μεταξύ τους μέσω της Intracoastal Waterway, συστήματος υδάτινων οδών, κατά μήκος της ατλαντικής ακτής των ΗΠΑ, μεταξύ Βοστόνης στη Μασαχουσέτη και Μπράουνσβιλ στο Τέξας. Άλλες σημαντικές πόλεις, εκτός από την πρωτεύουσα, είναι η Τάιλερ, το Ντάλας, η Φορτ Γουέρθ, το Σαν Αντόνιο, η Αμπιλίν, η Λάμποκ, η Αμαρίλιο και το Ελ Πάσο. Το κέντρο του Χιούστον, της μεγαλύτερης σε πληθυσμό πόλης της Πολιτείας. Το πετρέλαιο, η γεωργία και η κτηνοτροφία αποτελούν πλουτοπαραγωγικές πηγές της οικονομίας του Τέξας. Καλλιέργεια δημητριακών. Μια από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις ενέργειας στην πρωτεύουσα της Πολιτείας Τέξας, στο Χιούστον (φωτ. ΑΠΕ)